
Marangaagen e naq
Ngad ayuweged e day rodad ni fan ko gubin e girdiq!
Naq nge lugoch ni be liyeg e nam rodad e be yuroriydad ko n’ew nib gaq ma be piq e nig ni thim’ag rodad. Ngan ayuweg e naq rodad nge yag ni nga ki piq e tin nib t’uf rodad.
Rogon ni ngam ayuw
Yafas nu maday ni yira madaad ngay
Mu ayuwegem, um sap u chirem mag guy rogon ni dabmu math ko mit ni baaray e yafas nu maday. Faanra k’adem fa kan ngom ma ngam dengwa nag e 911.
-
Mal’
-
Gayon
-
Crown-of-thorns star
-
Loth
-
Ayong
-
Langith ni bay e garik riy
-
Laar
-
Ayong
-
Bibiy
-
Yoq / Boqol / Walaq
-
Yuqun / Thimthow
-
Rol
-
Noew
-
Bristleworm
Rogon ni ngam ayuwegnem u maday
Faanra gabe sor nga maday ma ngam sap nag e flak u tagil’ e lifeguard ni be yog gelngin e day. Faanra ba row e flak mag sul nga arow.
Faanra ke gel e day kam un ko gireng, ma ngam gay rogon ni dabmu rus mag pagem ngam un ko gireng
Mu pagem ngam un ko gireng ma gara thamiy ni ke war e gireng, mag nong ngam sul nga arow.
Dabmu man nga maday ni yigo’ gur
Mu fek ban’en ni nge mang gapes rom
Mu DENGWA nag e 211 fa mu yeliy e National Service website ko www.weather.gov/gum ngam nang boch marangaagen e ne’w nge nifeng nge day u Guam.
Mu yeliy e www.epa.guam.gov ngam nang marangaagen i kol ayuw u l’ay nge u maday.
Faanra bay e emergency mag dengwa nag e 911
Faanra emergency u napan ni yi bay u boch fa yibe lith, mag denga nag e US Coast Guard ko 671-355-4821

Motochiyal ko Fitaq
Lal yang e marine preserve u Guam, ara MPA, yuyang e day ni bay e motochiyal ko fitaq riy
U gubin yang e pi day ney ma dabiyog ni ngan:
Piskang
Fek e lugul’ nge galip nge girdan’ nge lugoch (tin nib fas nge tin ke yim’) nge ku boch e yafas nu maday
Fek e yan’ nge dogur ne girdan’ nge malang nge lem nge malil nge ku boch e ban’en nu maday
Motochiyal ko fitaq u biyang e MPA nge biyang:
-
U l’ay: yigo’ fitaq ko baw nge talada e rayog ni ngan kol e tin baaray e nig ngay
Nguwod
Daruy (nge nig ni bod e daruy) ni ke gaq
Pifak e daruy (nge tin bod e daruy) ni 3 e inch num’ngin fa ba achig ngay
Song nge ngol ni 4 e inch num’ngin fa ba achig ngay
U taban e lugoch: yigo’ talada e rayog ni ngan kol e tin baaray e nig ngay
Nguwod
Daruy (nge nig ni bod e daruy) ni ke gaq
-
Ba t’uf ni ngan fek e permit ko fitaq mab mutrug e nig ni rayog ni ngan kol
Mu dengwa nag e Piti mayor’s office ngam nang fan e permit: 671-472-1232
-
Dabiyog e fitaq uroy
-
Ba t’uf ni ngan fek e permit ko fitaq mab mutrug e nig ni rayog ni ngan kol
Mu dengwa nag e Merizo mayor’s office ngam nang fan e permit: 671-828-8312
-
Yigo’ baw e rayog ni ngan fitaq ngay u dabap e l’ay
Wenig ngom mog ko TOKA ni faanra gamnang beq ni be th’ab e pi motochiyal ney: 671-864-8652
Fitaq nib gamog
Nig e ba gaq fan ko naq rodad. Ra ba mit e nig ma thawon: boch e ma kay e lal’aw u dakan e lugoch nge dabi pag urngin. Boch e ma kay e nig nib achig ni nge yug dabki yoqor. Kubay boch ni ma longuy nochi gamanman u dow e nig nib gaq ni nge biech nag! Yira fitaq ni kaygi yoqor ma rayog ni nge gafugow nag e naq rodad. Mu kol chi urngin nib t’uf rom ye nge gabul nge langlath ma kubay e nig nge naq nib yung’ol ni fan ngodad!
Rogon e fitaq nib gamog:
Mu kol chi urngin nib t’uf rom
Mu fol ko motochiyal ko MPA
Dabmu digey taline fitaq rom u maday
Dabmu pag e yuluy rom nga dakan e naq
Mu yuluyem nga reb e uy fa mu pag e yuluy rom nga dakan e yan’

Rech i yan ko Naq
Photo by Guam DoAg Forestry
Gubin ban’en ni yima rin’ u arow e rayog ni nge gathay e day rodad. Gubin mit e dow nge alit u arow e rayog ni nge un ko lul’ nge yib i taw nga maday. Gara ayuweg e arow ma gabe ayuweg dabap e l’ay.
Mon’ e dow rom nga lan tafen e dow, dab un dow u but’
Dabni orufeg e dow nge chabung ma dabni k’eg e nifiy
Dabmu fek e karro rom nga wuruq e woq
